Στέλεχος φυτού: Χαρακτηριστικά και διαφορετικοί τύποι

---

ενημέρωση: 30 Δεκεμβρίου 2018

Τα φυτά ανάλογα με τη μορφή τους διακρίνονται σε: ξυλώδη (π.χ. δέντρα), στα οποία ο βλαστός και τα κλαδιά είναι ξυλοποιημένα, σε θαμνώδη, που δεν έχουν πραγματικό κορμό αλλά ξυλοποιημένα κλαδιά που φυτρώνουν από το έδαφος, σε φρυγανώδη, σε αναρριχώμενα και σε ποώδη (herbs).

Ένα στέλεχος ή αλλιώς βλαστός είναι ένας από τους δύο κύριους δομικούς άξονες ενός σπερματόφυτου, ο άλλος είναι η ρίζα. Το στέλεχος διαιρείται συνήθως στα γόνατα (nodes) και στα διαστήματα ανάμεσα στα γόνατα που ονομάζονται μεσογονάτια διαστήματα (internodes):

• Τα γόνατα είναι οι κόμβοι που κρατούν ένα ή περισσότερα φύλλα, καθώς και μπουμπούκια που μπορούν να αναπτυχθούν σε κλαδιά (με φύλλα, κώνους κωνοφόρων ή ταξιανθίες. Από τα γόνατα μπορούν επίσης να παραχθούν τυχαίες ρίζες.
• Τα μεσογονάτια διαστήματα είναι συνήθως γυμνά από φύλλα.

Ο όρος «βλαστάρι» συγχέεται συχνά με τον όρο «βλαστός». Με τον όρο «βλαστάρια» αναφερόμαστε γενικά σε νέα, φρέσκια ανάπτυξη των φυτών που περιλαμβάνει και τα στελέχη (βλαστούς) καθώς και άλλες δομές όπως τα φύλλα ή τα άνθη. Στα περισσότερα φυτά τα στελέχη βρίσκονται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, αλλά μερικά φυτά έχουν υπόγεια στελέχη.

Παρακάτω βλέπουμε τους κύριους τύπους στελεχών (βλαστών) στα φυτά και τα χαρακτηριστικά τους. Όπου δεν είναι εφικτή η μεταγραφή των όρων στα ελληνικά κρατήθηκαν οι αγγλικοί όροι.

Τύποι βλαστού

1. Δυνατός Βλαστός
Δυνατοί, γεμάτοι και στητοί βλαστοί, με σχήμα κυλινδρικό π.χ. Φοίνικας. Υπάρχουν 4 τύποι ισχυρών στελεχών:

1. Excurrent
2. Deliquescent
3. Caudex
4. Culm

2. Αδύναμος Βλαστός
Υπάρχουν τρεις τύποι αδύναμων βλαστών που περαιτέρω χωρίζονται σε άλλες κατηγορίες:

1. trailer, trailing [συρόμενος (βλαστός)]
1. procumbent [εδαφοκαλυπτικό]
2. decumbent [κατακείμενο, έρπον (φυτό)]
3. diffuse [με ανάπτυξη που διαχέεται]
2. creeper, creeping [κατακείμενο, έρπον (φυτό)]
1. runner [στόλωνας]
2. sucker [υπόγειος επιλαχόντας στόλωνας/παραφυάδα]
3. stolon [στόλωνας]
4. offset [παράφυτο]
3. climber/scandent [αναρριχητικό φυτό]
1. twiners (συστρεφόμενοι αναρριχητικοί βλαστοί)
2. lianas (ξυλώδεις συστρεφόμενοι αναρριχητικοί βλαστοί)
3. tendrils (έλικες)
4. root climbers (με αναρριχητικές ρίζες στους βλαστούς)

3. Υπόγειος Βλαστός

Πολλά φυτά παράγουν υπόγεια στελέχη για τη συγκράτηση και την αποθήκευση τροφίμων (perennation). Ως εκ τούτου, είναι σε θέση να παράγουν εναέρια βλαστάρια ετησίως.

Αυτοί οι υπόγειοι βλαστοί είναι οι ακόλουθοι:

1. rhizome [ρίζωμα]
2. tuber [κόνδυλος]
3. bulb [βολβός]
4. corm [τύπος γεώφυτου]

Επεξήγηση όρων και Εικόνες

excurrent (ανερχόμενη διακλάδωση): το κύριο στέλεχος παρουσιάζει συνεχή ανάπτυξη και οι πλευρικοί κλάδοι αναπτύσσονται τακτικά δίνοντας μια κωνική εμφάνιση στο δέντρο. Παράδειγμα: Έλατο (Abies).	Προβολή
deliquescent: η ανάπτυξη πλευρικών κλαδιών είναι πιο έντονη από αυτή του κύριου άξονα. Το δέντρο έχει στρογγυλεμένη ή απλωμένη εμφάνιση. Παράδειγμα: το δέντρο Μάνγκο.	Προβολή
caudex [υπέργειος κόνδυλος]: στη βοτανική το caudex αναφέρεται στη διεύρυνση ενός βλαστού, κλαδιού ή ρίζας ενός ξυλώδους φυτού που συνήθως χρησιμεύει για την αποθήκευση νερού. Είναι ένας υπέργειος ξυλώδης κόνδυλος, χαρακτηριστικό γνώρισμα των φυτών αυτών που χρησιμοποιούν τον εν λόγω υπέργειο ξυλώδη κόνδυλο για να αποθηκεύουν νερό και θρεπτικά συστατικά.	Προβολή
culm: κατακόρυφο στέλεχος με διακριτά γόνατα και μεσογονάτια διαστήματα. Το στέλεχος παρουσιάζει αρθρωτή εμφάνιση. Παράδειγμα: Ινδοκάλαμος (Μπαμπού).	Προβολή
trailer, trailing (stem) [συρόμενος (βλαστός)]: αναφέρεται σε φυτό με ανάπτυξη η οποία στρέφεται ελαφρώς προς το έδαφος ή  ως κρεμαστή κληματίδα (trailing vine) της οποίας οι βλαστοί αναπτύσσονται προς τα κάτω. Είναι ένα ασθενές στέλεχος που απλώνεται πάνω από την επιφάνεια του εδάφους χωρίς να ριζοβολά στα γόνατα.	Προβολή
procumbent [εδαφοκαλυπτικό]: φυτό με ανάπτυξη στελεχών που απλώνονται κατά μήκος του εδάφους αλλά δεν ριζοβολούν στα γόνατα. Δεν βρίσκεται τόσο κοντά στο έδαφος όσο το φυτό με έρπουσα δομή στελέχους (prostrate). Αυτά είναι τα εδαφοκαλυπτικά φυτά, ιδανικά για εδαφοκάλυψη σε κήπους, παρτέρια. Παράδειγμα: Evolvulus.	Προβολή
prostrate [πρηνές, έρπον (στέλεχος)]: ένα φυτό με δομή στελέχους η οποίο κείτεται επίπεδα στο έδαφος. Παράδειγμα: Ceropegia woodii.	Προβολή
decumbent [κατακείμενο, έρπον (φυτό)]: αναφέρεται σε ένα φυτό ή μέρος ενός φυτού του οποίου η δομή ανάπτυξης των στελεχών του είναι οριζόντια, κατά μήκος του εδάφους, με το άκρο να καμπυλώνει προς τα πάνω. Παράδειγμα: Tradescantia pallida.	Προβολή
diffuse: ένα φυτό με δομή ανάπτυξης στελέχους trailing αλλά με διακλαδισμένους βλαστούς.
creeping, creeper [κατακείμενο, έρπον (φυτό)]: αναφέρεται σε φυτό που αναπτύσσεται οριζοντίως στο έδαφος και ριζοβολά κατά διαστήματα κατά μήκος της επιφάνειας. Παράδειγμα: γρασίδι.	Προβολή
runner [στόλωνας]: τροποποιημένος χερσαίος βλαστός οριζοντίως στην επιφάνεια του εδάφους, με ένα ή περισσότερα γόνατα με φύλλα και μπουμπούκια. Παράδειγμα: γκαζόν αγριάδα (Cynodon dactylon).	Προβολή
sucker [υπόγειος επιλαχόντας στόλωνας/παραφυάδα]: είναι μια παραφυάδα με λίγο - πολύ υπόγεια προέλευση. Ένας όρθιος βλαστός προερχόμενος από έναν οφθαλμό σε μια ρίζα ή ένα ρίζωμα, μερικές φορές σε κάποια απόσταση από το στέλεχος του φυτού. Αναπτύσσεται πλαγίως προς τα πάνω και δημιουργεί νέα φυτά. Επομένως, μπορεί να ονομαστεί ένας υπόγειος επιλαχόντας στόλωνας (runner). Παράδειγμα: Μέντα.	Προβολή
stolons [στόλωνες]: βλαστοί λεπτοί και εύκαμπτοι που όταν αγγίζουν στο έδαφος ριζώνουν και επίσης αναπτύσσουν παράφυτα στο άκρο τους. Αναπτύσσονται τόσο από αναρριχώμενα φυτά όσο και από άλλα, όπως π. χ. η φράουλα (πόα), η Σαξιφράγα η στολωνιφέρα, όπως και από αναρριχώμενα φυτά: Ceropegia simoneae.	Προβολή
offset [παράφυτο]: οι παραφυάδες ή αλλιώς παράφυτα είναι πλευρικοί βλαστοί, προϊόν αγενούς πολλαπλασιασμού, που αναπτύσσει το φυτό καθώς μεγαλώνει. Αυτά τα νέα φυτάρια είναι κλώνοι, δηλαδή πανομοιότυπα με το μητρικό φυτό. Είναι κοντύτερα και παχύτερα από ένα runner.	Προβολή
climber/scandent [αναρριχητικό φυτό]: ένα φυτό που αναπτύσσεται καθ' ύψος (αναρριχώμενο) στηριζόμενο ή περιστρεφόμενο γύρω από διάφορα στηρίγματα.	Προβολή
twiner [συστρεφόμενος αναρριχητικός βλαστός]: είναι ένα αδύναμο, μακρύ και λεπτό στέλεχος που σκαρφαλώνει τυλίγοντας το σώμα του γύρω από μια υποστηρικτική επιφάνεια. Παράδειγμα: Convolvulus.	Προβολή
Liana/liane [ξυλώδης συστρεφόμενος αναρριχητικός βλαστός]: αναφέρεται συχνότερα στον τύπο του κορμού, αλλά πρόκειται για ένα ξυλώδες αναρριχητικό φυτό, με ρίζες στο έδαφος.	Προβολή
aerial rootlets/climber rootlets [εναέρια ριζίδια/αναρριχητικά ριζίδια]: οι εναέριες ρίζες είναι ρίζες πάνω από το έδαφος. Είναι σχεδόν πάντα τυχαίες (adventitious). Αναπτύσσονται από πολλά και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους φυτά και ο ρόλος τους διαφέρει αναλόγως των συνηθειών του κάθε φυτού. Σε κάποια είδη φυτών οι εναέριες ρίζες χρησιμοποιούνται για αναρρίχηση. Παράδειγμα: Αγγλικός Κισσός.	Προβολή
rhizome [ρίζωμα]: είναι ένα παχύ, πρηνές και διακλαδισμένο στέλεχος που αναπτύσσεται οριζόντια κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Φέρει ευδιάκριτα γόνατα και μεσογονάτια διαστήματα τα οποία φέρουν φολιδωτά φύλλα στο axil των οποίων εμφανίζονται μασχαλιαίοι οφθαλμοί. Από την κάτω επιφάνεια των κόμβων εμφανίζονται μικρές λεπτές τυχαίες ρίζες. Αυτός ο τύπος ριζώματος ονομάζεται συμποδιακό ρίζωμα. Σε ορισμένα φυτά, η ανάπτυξη του ριζώματος εμφανίζεται με τη βοήθεια τερματικών οφθαλμών. Αυτά ονομάζονται μονοποδιακά ριζώματα.	Προβολή
tuber [κόνδυλος]: είναι η σαρκώδης διόγκωση μιας ρίζας ή ενός βλαστού (υπόγειου, αλλά καμιά φορά και υπέργειου), όπου το φυτό αποθησαυρίζει διάφορες ουσίες. Η ανάπτυξη αυτών των στελεχών επιβραδύνεται, γι' αυτό και οι άκρες διογκώνονται λόγω της συσσώρευσης διαφόρων ουσιών. Οι κόνδυλοι έχουν στρογγυλεμένο ή ωοειδές σχήμα, φέρουν γόνατα και μεσογονάτια διαστήματα με φολιδωτά φύλλα και μασχαλιαίους οφθαλμούς, που ονομάζονται και «μάτια». Υπό ευνοϊκές συνθήκες, αυτά τα μάτια βλασταίνουν και παράγουν εναέριους βλαστούς. Έτσι, οι κόνδυλοι βοηθούν και στον βλαστικό πολλαπλασιασμό Δεν παράγουν τυχαίες ρίζες, έτσι διαφέρουν από τα ριζώματα. Παράδειγμα: Πατάτα (Solanum tuberosum).	Προβολή
bulb [βολβός]: πρόκειται για ένα πολύ συμπυκνωμένο στέλεχος, κυρτό ή ελαφρώς κωνικό. Στην πάνω επιφάνεια υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός σαρκωδών φολιδωτών φύλλων που περιβάλλουν ένα τερματικό οφθαλμό στο κέντρο του. Μερικά φολιδωτά φύλλα φέρουν μπουμπούκι στη μασχάλη φύλλου (axil). Τα σαρκώδη φύλλα του βολβού αποθηκεύουν τρόφιμα με τη μορφή υδατανθράκων Μερικά εξωτερικά φύλλα που ξηραίνονται και είναι φολιδωτά, λειτουργούν προστατευτικά. Ενώ από την κάτω πλευρά αναπτύσσονται πολλές τυχαίες ρίζες. Παράδειγμα: Κρεμμύδι (Allium cepa).	Προβολή
corm [τύπος γεώφυτου]: είναι μια συμπυκνωμένη μορφή ριζώματος που αναπτύσσεται κατακόρυφα στο έδαφος. Τα μεσογονάτια διαστήματα είναι συνήθως μειωμένα. Ένας ή περισσότεροι μασχαλιαίοι οφθαλμοί υπάρχουν στη μασχάλη των φολιδωτών φύλλων. Μερικοί από αυτούς τους οφθαλμούς εξελίσσονται σε δευτερεύοντες βολβούς corm. Οι βολβοί corm φέρουν τυχαίες ρίζες είτε στη βάση είτε σε ολόκληρη την επιφάνεια. Παράδειγμα: φυτό Κρόκος (Crocus sativus).	Προβολή

---

.